هورمون ها مواد شیمیایی هستند که توسط غدد موجود در سیستم غدد درون ریز تولید می شوند. هورمون ها از طریق جریان خون به بافت ها و اندام ها منتقل می شوند و پیام هایی را به بدن می رسانند که به اندام ها می گوید چه کاری را چه زمانی باید انجام دهند. عدم تعادل هورمونی زمانی اتفاق می افتد که هورمون ها در جریان خون زیاد یا کم باشند. به دلیل نقش اساسی آنها در بدن، عدم تعادل هورمونی می تواند عوارض جانبی در بدن ایجاد نماید. در این آنچه، من پریسا حسینی، به عدم تعادل هورمونی می پردازم.
هورمون ها برای تنظیم بیشتر فرآیندهای اصلی بدن مهم هستند، بنابراین عدم تعادل هورمونی می تواند طیف وسیعی از عملکردهای بدن را تحت تأثیر قرار دهد. هورمون ها به تنظیم موارد زیر کمک می کنند:
- سوخت و ساز بدن و اشتها
- ضربان قلب
- چرخه ی خواب
- چرخه تولید مثل و عملکرد جنسی
- رشد
- خلق و خو و سطح استرس
- دمای بدن
زنان و مردان به طور یکسان می توانند تحت تأثیر عدم تعادل هورمون های انسولین، استروئیدها، هورمون های رشد و آدرنالین قرار بگیرند. زنان همچنین عدم تعادل در سطح استروژن و پروژسترون را تجربه کنند و مردان عدم تعادل در سطح تستوسترون را تجربه خواهند کرد.
علائم عدم تعادل هورمونی
علائم عدم تعادل هورمونی بسته به نوع غدد و هورمونی که تحت تاثیر قرار گرفته است، شامل موارد زیر می باشد:
- افزایش وزن یا کاهش وزن بدون دلیل
- تعریق خیلی زیاد
- مشکل در خوابیدن
- تغییر در حساسیت به سرما و گرما
- پوست بسیار خشک یا بثورات پوستی
- تغییر در سطح فشار خون
- تغییر در میزان ضربان قلب
- استخوان شکننده یا ضعیف
- تغییر در غلظت قند خون
- اضطراب
- خستگی طولانی
- افزایش میزان تشنگی
- افسردگی
- سردرد
- نیاز به دستشویی رفتن بیشتر یا کمتر از حد معمول
- نفخ شکم
- تغییر در اشتها
- کاهش میل جنسی
- موهای نازک و شکننده
- ناباروری
- صورت پف کرده
- تاری دید
- برآمدگی در گردن
- بم شدن صدا در زنان
علل بروز عدم تعادل هورمونی
هر فردی در مقطعی از زندگی خود عدم تعادل یا نوسانات هورمونی را تجربه خواهد کرد. عدم تعادل هورمونی زمانی اتفاق می افتد که غدد درون ریز به درستی کار نکنند. غدد درون ریز سلول های خاصی هستند که هورمون هایی را در خون تولید، ذخیره و آزاد می کنند. چندین غده غدد درون ریز در سراسر بدن وجود دارد که اعضای مختلف را کنترل می کنند، مانند:
- غدد فوق کلیوی
- غدد جنسی (بیضه و تخمدان)
- غده پینه آل یا کاجی
- غده هیپوفیز
- غده هیپوتالاموس
- غده تیروئید و پاراتیروئید
- جزایر لانگرهانس
چندین بیماری شناخته شده وجود دارد که غدد درون ریز را تحت تأثیر قرار می دهد. برخی از عادت های زندگی و عوامل محیطی نیز ممکن است در عدم تعادل هورمونی نقش داشته باشند. دلایل عدم تعادل هورمونی عبارتند از:
- استرس مزمن یا شدید
- دیابت نوع 1 و نوع 2
- افزایش قند خون (تولید بیش از حد گلوکاگون)
- افت قند خون (تولید انسولین بیشتر از میزان گلوکز در خون)
- کم کاری تیروئید
- پرکاری تیروئید
- تولید بیش از حد یا کم هورمون پاراتیروئید
- رژیم غذایی و تغذیه نامناسب
- اضافه وزن داشتن
- داروهای هورمونی ضد بارداری
- داروهای استروئید آنابولیک
- گره های منفرد تیروئید
- تومورهای هیپوفیز
- سندرم کوشینگ (سطح بالایی از هورمون کورتیزول)
- بیماری آدیسون (سطح پایین کورتیزول و آلدوسترون)
- تومورها و کیست های خوش خیم که بر غدد غدد درون ریز تأثیر می گذارد
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (سطح پایین کورتیزول)
- آسیب به غدد درون ریز
- واکنش های شدید آلرژیک یا عفونت ها
- سرطان هایی که غدد درون ریز را درگیر می کنند
- شیمی درمانی و پرتودرمانی
- کمبود ید (گواتر)
- پانکراتیت ارثی
- سندرم ترنر (زنانی که فقط یک کروموزوم X دارند)
- سندرم پرادر-ویلی
- بی اشتهایی
- فیتواستروژن ها (استروژن های گیاهی که به طور طبیعی در محصولات سویا یافت می شوند)
- قرار گرفتن در معرض سموم، آلاینده ها و مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز از جمله آفت کش ها و علف کش ها
عدم تعادل هورمونی در زنان
زنان به طور طبیعی چندین دوره عدم تعادل هورمونی را در طول زندگی خود تجربه می کنند، که می توان به این دوران اشاره کرد:
- بلوغ
- قاعدگی
- بارداری ، زایمان و شیردهی
- یائسگی
مشکلات و بیماری هایی که باعث عدم تعادل هورمونی نامنظم در زنان می شوند عبارتند از:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- هورمون های ضد بارداری
- یائسگی زودرس
- نارسایی اولیه تخمدان (POI)
- سرطان تخمدان
علائم عدم تعادل هورمونی در زنان عبارتند از:
- دوره های قاعدگی سنگین ، نامنظم یا دردناک
- پوکی استخوان (استخوان های ضعیف و شکننده)
- گرگرفتگی و تعریق شبانه
- خشکی واژن
- سوء هاضمه
- یبوست و اسهال
- آکنه در دوران قاعدگی یا درست قبل از آن
- خونریزی رحمی بدون قاعدگی
- رشد مو در صورت، گردن، قفسه سینه یا پشت افزایش یافته باشد
- ناباروری
- افزایش وزن
- نازک شدن مو یا ریزش مو
- بم شدن صدا
- بزرگ شدن کلیتوریس
عدم تعادل هورمونی در مردان
دلایل طبیعی عدم تعادل هورمونی در مردان عبارتند از:
- بلوغ
- پیری
عدم تعادل هورمونی در به دلیل داشان اندام و غدد درون ریز متفاوت، متفاوت می باشد. مشکلات و بیماری هایی که باعث عدم تعادل هورمونی نامنظم در زنان می شوند عبارتند از:
- سرطان پروستات
- هیپوگنادیسم (تستوسترون کم)
علائم عدم تعادل هورمونی در مردان عبارتند از:
- کاهش میل جنسی
- اختلال در نعوظ
- تعداد کم اسپرم
- کاهش توده عضلانی
- کاهش رشد موهای بدن
- رشد بیش از حد بافت پستان
- پوکی استخوان
درمان عدم تعادل هورمونی
درمان عدم تعادل هورمونی بسته به علت آن ممکن است متفاوت باشد. هر فرد ممکن است برای عدم تعادل هورمونی به درمان های مختلفی نیاز داشته باشد. گزینه های درمانی برای زنان با عدم تعادل هورمون ها عبارتند از:
- هورمون های کنترل بارداری: برای کسانی که قصد بارداری ندارند، داروهای حاوی استروژن و پروژسترون می توانند به تنظیم چرخه و قاعدگی نامنظم کمک کند. از این هورمون ها می توان به داروهای ضد بارداری به عنوان قرص ، حلقه ، پچ و دستگاه داخل رحمی (IUD) اشاره کرد.
- استروژن واژینال: افرادی که خشکی واژن را تجربه می کنند، می توانند کرمهای حاوی استروژن را مستقیماً به بافتهای واژن بمالند تا علائم را کاهش دهد.
- روش درمانی جایگزینی هورمون: این داروها برای کاهش موقتی علائم شدید مرتبط با یائسگی مانند گرگرفتگی یا تعریق شبانه مورد استفاده قرار می گیرند.
- افلورنیتین: این کرم می تواند رشد بیش از حد موهای صورت را در زنان کاهش دهد.
- داروهای ضد آندروژن: داروهایی که هورمون مردانه آندروژن را مسدود می کنند و می توانند به کاهش آکنه شدید و رشد یا ریزش بیش از حد مو کمک کنند.
- کلومیفن و لتروزول: این داروها منجر به تحریک تخمک گذاری در مبتلایان به PCOS که قصد باردار شدن دارند می شود. همچنین ممکن است به کسانی که PCOS و ناباروری دارند، تزریق گنادوتروپین انجام شود تا احتمال بارداری افزایش یابد.
- فن آوری تولید مثل لقاح آزمایشگاهی: لقاح خارج رحمی(IVF) ممکن است برای کمک به باردار شدن افراد مبتلا به عوارض PCOS استفاده شود.
گزینه های درمانی برای مردان دارای عدم تعادل هورمونی عبارتند از:
داروهای حاوی تستوسترون: داروهای حاوی تستوسترون می توانند به کاهش علائم هیپوگنادیسم و سایر شرایطی که باعث کمبود تستوسترون می شود، کمک کند.
گزینه های درمانی برای عموم با عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
متفورمین: این دارو برای دیابت نوع 2 است و می تواند به کنترل یا کاهش سطح قند خون کمک کند.
لووتیروکسین: داروهای حاوی لووتیروکسین می توانند به بهبود علائم کم کاری تیروئید کمک کنند.
درمان های طبیعی
برای هزاران سال مردم از مکمل های طبیعی برای درمان عدم تعادل هورمونی استفاده می کنند. به غیر از تغییر در سبک زندگی هیچ درمان طبیعی وجود ندارد که به طور مداوم در مطالعات بالینی برای درمان عدم تعادل هورمونی تایید نهایی شده باشد. مواردی که معمولاً برای کاهش علائم مرتبط با عدم تعادل هورمونی استفاده می شوند عبارتند از:
- سر وزن بودن
- داشتن یک رژیم غذایی مغذی و متعادل
- ورزش منظم
- رعایت بهداشت شخصی
- اجتناب از محرک هایی که باعث گرگرفتگی می شوند ، مانند آب و هوای گرم و غذاهای تند
- کنترل استرس
- تمرین یوگا و مدیتیشن
- کاهش استفاده از غذاهای شیرین
- پرهیز از غذاهای آماده
- استفاده از تابه های سرامیکی
- استفاده از ظروف شیشه ای برای ذخیره و گرم کردن غذاها و نوشیدنی ها
- کاهش استفاده از محصولات پاک کننده حاوی مواد شیمیایی سمی مانند سفید کننده ها
- خرید میوه و سبزیجاتی بدون استفاده از سموم دفع آفات یا مواد شیمیایی
- عدم استفاده از ظروف پلاستیکی برای خوردن غذا
هشدار جدی: مقالاتی که در آنچه منتشر می شوند صرفا جهت آگاهی شما و آموزش در مورد موضوع مربوطه می باشد و در صورت بروز مشکل نباید به عنوان مرجع تصمیم گیری شما در نظر گرفته شود و مراجعه به پزشک متخصص الزامی می باشد
